Biodynamische wijnbouw

Positieve krachten

Biodynamische wijnbouw is next level biologisch: niet alleen worden geen schadelijke producten gebruikt, volgens de antroposofische principes van Rudolf Steiner (die van de vrije school, ja) gaat de wijnboer actief aan de slag om bodem en wijnrank gezonder te maken, zodat die zichzelf kunnen beschermen tegen ziektes. Biodynamische wijnbouw is niet hetzelfde als biologische wijnbouw, al zijn er wel veel overeenkomsten. Bepaalde basisprincipes zijn hetzelfde: er wordt geen gebruik gemaakt van chemische bestrijdingsmiddelen of kunstmest. Daarnaast wordt een gezonde bodem door beide stromingen gezien als basis voor de kracht en gezonde groei van de wijnplanten en druiven.

Eeuwenoud

Toch gaan biodynamici nog een stap verder: ze voeden de bodem met allerlei plantaardige, dierlijke en minerale stoffen om deze zo gezond en vruchtbaar mogelijk te maken en zodat alles wat erop groeit zichzelf kan beschermen tegen ziektes (al ontkomt ook een biodynamische wijnboer er niet aan om koper en zwavel te gebruiken bij ziektes als meeldauw). De bodem versterken gebeurt door er actief bepaalde stoffen aan toe te voegen: naast organische mest ook zogenoemde preparaten die de groeikracht van de gewassen ondersteunen. De kosmische krachten zouden via deze preparaten naar de aarde geleid worden en zo een positieve invloed hebben op de groei van het gewas. Hiervoor gebruikt men homeopathische kruidenmengsels op basis van onder meer kamille, brandnetel, paardenbloem en valeriaan. De recepten zijn soms eeuwenoud. Ze bevorderen de groei en brengen ‘positieve krachten’ in de bodem, zodat deze nieuw leven kan voortbrengen.

'De recepten zijn eeuwenoud. Ze bevorderen de groei en zorgen dat de bodem nieuw leven kan voortbrengen.'

Alles is verbonden

Biodynamische landbouw - in feite een verdieping van de biologische landbouw - hanteert een holistische kijk op de natuur en het agrarische leven. De natuur wordt gezien als één verbonden geheel. De wijngaard is in deze visie direct verbonden met bodemgesteldheid, klimaat, luchtkwaliteit, watervervuiling en biosdiversiteit.

In feite berust de biodynamische wijnbouw op drie principes. Om te beginnen wordt de wijngaard beschouwd als één landbouworganisme, als autonome entiteit. Om dit organisme in evenwicht te brengen en te houden worden biodynamische preparaten gebruikt, op basis van geneeskrachtige planten, koemest en kwarts, die energetisch werken om balans in de bodem en planten te bewaren. Tot slot werkt men met kosmische ritmes, dat wil zeggen: de invloeden van de zon, de maan, de planeten en de dierenriem. De biodynamische wijnboer past bijvoorbeeld zijn oogst-, snoei- en bottelmomenten aan op de zon- en maanstanden.

De leer van Steiner

Als we het over biodynamische wijnbouw hebben, dan mag Rudolf Steiner niet onvermeld blijven. Deze wetenschapper en filosoof is de grondlegger van de antroposofie, waarvan de biologisch-dynamische landbouw en de Vrije school praktische toepassingen zijn. De biodynamische teeltmethode ontstond in de jaren twintig van de twintigste eeuw, een beweging die voortkwam uit bezorgdheid over de uitvinding van kunstmest. Maria Thun’s maankalender Een ander boegbeeld van de biodynamische wijnbouw is de Duitse biologe Maria Thun, die jarenlang de invloed van preparaten en kosmische ritmes bestudeerde en auteur is van de - door biodynamisch werkende wijnboeren volop gebruikte - maankalender.

Kosmische krachten

Die maankalender gaat ervan uit dat de maanstanden en -fasen, bij het doorlopen van de cyclus van de dierenriem, hun invloed uitoefenen op de natuur op aarde. De kalender toont de dagen van vruchten, bloemen, bladeren en wortels en de verschillende kosmische cycli van de seizoenen. Ingrepen en werkzaamheden in de wijngaard worden bij biodynamische wijnbouw op de maankalender afgestemd om de meest optimale resultaten te behalen. Zo zijn er gunstige en minder gunstige dagen om te zaaien, oogsten en bottelen. De maan zou bijvoorbeeld de waterhuishouding van de planten beïnvloeden. De kalender geeft precies aan wanneer werkzaamheden in het wijnmaakproces het best kunnen worden uitgevoerd.

Mysterieus

Bijna hekserij, niet? Toch valt niet te ontkennen dat veel biodynamisch gemaakte wijnen opvallend goed zijn. De laatste jaren stappen wijnboeren overal ter wereld (Frankrijk voorop) massaal over op deze mysterieuze, aardse, uiterst duurzame manier van wijnbouw. Veel bekende, überklassieke bourgognes worden tegenwoordig biodynamisch gemaakt. En ook de duurste wijn ter wereld, Romanée-Conti (kost enkele duizenden euro’s per fles), wordt biodynamisch gemaakt.

Demeter

Natuurlijk heeft elke biologisch-dynamische boer een eigen interpretatie van de biologisch-dynamische voorschriften. Sommigen gaan er verder in dan anderen. Het officiële keurmerk dat wordt gebruikt in de biodynamische landbouw is het Demeter-keurmerk, genoemd naar de Griekse godin van de vruchtbaarheid. Het beschrijft een reeks van normen en richtlijnen waaraan voldaan moet zijn om het keurmerk te mogen dragen. Bodemvruchtbaarheid en natuurlijke groei staan centraal. Het is veel extra werk voor de wijnboeren, maar de resultaten zijn zo overtuigend dat ze het er graag voor over hebben. Zelfs al weten ze niet precies hoe en waarom het werkt. Dát het werkt, is zeker.

Zelf proeven? Probeer deze biodynamische wijnen

Preparaten:

• 500: humusmengsel bereid door een koehoorn te vullen met koemest en deze in de aarde (40-60 cm onder het oppervlak) te begraven in de herfst. Om in de winter te ontbinden en voor de volgende lente als meststof te worden teruggewonnen.

• 501: Fijngemalen bergkristal gevuld in een koehoorn en begraven in de aarde in de lente en uitgehaald in de herfst. Het kan worden gemengd met 500, maar wordt meestal alleen bereid. Het mengsel wordt tijdens het natte seizoen onder zeer lage druk over het gewas gespoten, als een verondersteld antischimmelmiddel.

• 502: Duizendbladbloemen in een hertenblaas ingegraven in de aarde in de winter en opgegraven in de lente.

• 503 Kamillebloemen in de dunne darm van een koe ingegraven in de aarde in de herfst, en opgegraven in de lente.

• 504: Brandnetelplanten in volle bloei samengeperst.

• 505: Eikenschors in kleine stukjes gehakt, geplaatst in de schedel van een koe, omgeven door turf en begraven in de grond.

• 506: Bloemen van de paardenbloem in de darm van een koe, ingegraven in de aarde in de winter en opgegraven in de lente.

• 507: Het sap uit geperste valeriaanbloemen.

• 508: Thee van heermoesbladeren.